حساب‌های داینامیک VS حساب‌های استاتیک

معمولاً در کتب حسابداری مالی گفته می‌شود که، صورت وضعیت مالی (ترازنامه) همچون یک عکس، تنها وضعیت مالی یک لحظه از زمان را گزارش می‌کند. به همین دلیل در بالای این صورت مالی، تاریخ آن اینگونه نوشته می‌شود: “در تاریخ 29 اسفند 1399“. در واقع با این نوع از تاریخ گذاری قصد داریم که نکته مزبور را به استفاده کنندگان گوشزد کنیم، اما اغلب ایشان به این موضوع توجه نمی‌کنند. البته تقصیری هم ندارند. چرا که تفهیم این موضوع از جانب حسابداران به عنوان تهیه کنندگان صورت‌های مالی مسکوت مانده است. لذا اگر استفاده کنندگان به تاریخ مندرج در بالای صورت‌های مالی توجه هم کنند، درک زیادی از موضوع برایشان حاصل نمی‌شود. همچنین گفته می‌شود که صورت سود همچون یک فیلم، چند لحظه از زمان را به تصویر می‌کشد، و محتوای گزارشگری مالی آن مربوط به یک بازه زمانی است. به همین دلیل در بالای این صورت مالی، تاریخ آن اینگونه نوشته می‌شود: “برای سال مالی منتهی به 29 اسفند 1399“. تا نکته مزبور به استفاده کنندگان گوشزد شود. اما باز هم به نظر می‌رسد که توجه چندانی به آن نمی‌شود. 

عدم توجه به محتوای این نوع تاریخ گذاری‌ها و یا عدم درک آن‌ها باعث می‌شود که یک اختلاف نظر در درک محتوای صورت‌های مالی، بین حسابداران و مدیران (به عنوان یکی از مهمترین استفاده کنندگان) پیش آید. در این اختلاف نظرها بعضاً خود حسابداران نیز در توجیه و تفهیم موضوع برای مدیران، به مشکل بر می‌خورند. لذا ما در این مقاله قصد داریم که این موضوع را یکبار برای همیشه حل کنیم و یکی از مهمترین موانع درک صورت‌های مالی را از سر راه برداریم. پس تا پایان، این مقاله را دنبال کنید.

تفاوت محتوای اطلاعاتی مانده حساب‌ها

برای شروع بحث باید بدانیم که، چه چیزی باعث می‌شود تا صورت وضعیت مالی (ترازنامه)، تنها یک لحظه، و صورت سود چند لحظه را گزارش نماید. می‌دانیم که هر دو صورت مالی، مانده حساب‌ها را از تراز آزمایشی تعدیل شده دریافت و گزارش می‌کنند. اما چرا محتوای اطلاعاتی حساب‌های ترازنامه‌ای با حساب‌های سود و زیانی متفاوت است؟

پاسخ این مهم آن است که، تفاوت محتوای گزارشگری مالی (یک لحظه یا چند لحظه) این دو نوع حساب، و به تبع آن نوع تاریخ گذاری صورت‌های مالی مربوطه، به نوع گردش داشتن حساب‌های هر صورت مالی وابسته است.

انواع مانده حساب‌ها

مانده‌های مربوط به حساب‌ها 2 دسته‌اند:

• مانده حساب‌های تک گردشی، و
• مانده حساب‌های دو گردشی

در حسابداری، گردش حساب به معنای افزایش و یا کاهش داشتن هر حساب است. حساب‌های تک گردشی، حساب‌هایی هستند که تنها افزایش می‌یابند، اما حساب‌های دو گردشی، افزایش و کاهش را به طور مکرر تجربه می‌کنند. با این اوصاف، می‌توان گفت، حساب‌های سود و زیانی (درآمد و هزینه)، به دلیل تک گردشی بودن، در دسته اول قرار می‌گیرند. اما حساب‌های ترازنامه‌ای (دارایی، بدهی، و سرمایه) به دلیل دو گردشی بودن، جز دسته دوم قرار می‌گیرند.

به عنوان مثال، حساب‌های درآمد فروش یک حساب تک گردشی است (فقط بستانکار می‌شود). لذا به همین دلیل مانده آن شکل تجمعی به خود می‌گیرد و هیچ گاه کاهش را در حساب خود (و نه از طریق حساب متقابل) تجربه نمی‌کند. حال به این نکته توجه کنید که، وقتی حرف از تجمع می‌شود یعنی یک نقطه زمانی شروع و یک نقطه زمانی پایان را در بر خواهد گرفت. لذا با عنایت به این توضیحات، محتوای گزارشگری مالی آن برای چند لحظه (یا اصطلاحاً یک دوره زمانی مشخص) خواهد بود.

اما یک حساب مثل موجودی نقد، که مکرر در اثر رویدادهای مالی مختلف افزایش و کاهش را تجربه می‌کند، از نوع حساب‌های دو گردشی محسوب می‌شود. حال به این نکته توجه کنید، وقتی یک حساب دائماً افزایش و کاهش داشته باشد، به جای تجمعی بودن، مانده آن همواره لحظه بعد از افزایش یا کاهش را گزارش می‌کند. لذا محتوای گزارشگری مالی آن برای یک لحظه (یا اصطلاحاً یک تاریخ خاص) خواهد بود.

نکته: برای اینکه، یک حساب چند لحظه را گزارش کند، باید از حالت دو گردشی به تک گردشی تبدیل شود. لذا تفکیک حساب‌های مرتبط با سرمایه با جدا شدن از حساب سرمایه، به حالت تک گردشی تبدیل می‌شوند.

حساب‌های داینامیک و استاتیک

با عنایت به مباحث فوق، حساب‌های تک گردشی، به دلیل اینکه محتوای یک بازه زمانی را گزارش می‌کنند، حساب‌های داینامیک (پویا) و حساب‌های دو گردشی، که گزارشگری مالی را محدود به یک تاریخ یا لحظه می‌کنند، حساب‌های استاتیک (ایستا) می‌نامیم. درک محتوای این حساب‌ها نقش به سزایی در درک محتوای اطلاعاتی صورت‌های مالی دارد. به طوری که وقتی مدیران بعد از مشاهده سود یک سال مالی، به دنبال معادل نقدینگی آن در موجودی نقد ترازنامه می‌گردند، نشان از عدم درک محتوای اطلاعاتی حساب‌های هر صورت مالی و کارکرد هر یک از آن‌ها دارد. حساب‌های داینامیک به علت تک گردشی بودن، به سهولت قابل فهم هستند. اما حساب‌های استاتیک به دلیل اینکه، صرفاً تفاضل افزایش و کاهش‌ها را نشان می‌دهد نیاز به تفهیم دارند. در همین راستا بوده است که، حسابداران برای اینکه نشان دهند چرا همواره معادل سود، پول وجود ندارد، ارائه صورت جریان‌های نقدی را الزامی نموده‌اند.

در صورت جریانهای نقدی، کلیه تغییرات موجودی نقد اعم از افزایش‌ها و کاهش‌های ناشی از رویدادهای مالی متعددی همچون، تأمین مالی (از طریق سرمایه یا بدهی)، سرمایه‌گذاری (در دارایی‌های غیر جاری)، و عملیات جاری (فروش نقدی، وصول مطالبات، خرید نقدی، تسویه بدهی‌ها) از گردش حساب موجودی نقد استخراج می‌شود تا این نیاز مهم مدیران پاسخ داده شود. چرا که، موجودی نقد، پول‌های موجود در یک تاریخ خاص را گزارش می‌کند، اما جریان‌های نقد به این موضوع می‌پردازد که، در اثر چه رویدادهایی بوده است که پول به واحد تجاری جریان داشته و یا از آن خارج شده است.

تفاوت گردش با جریان

گردش به معنای افزایش یا کاهش است، اما جریان می‌تواند تمام یا قسمتی از یک گردش (افزایش یا کاهش) باشد. به عنوان مثال: گردش بدهکار موجودی نقد نشان از افزایش آن دارد. حال اگر بخواهیم بگوییم جریان نقد ورودی چه تفاوتی با آن دارد می‌توان گفت، فقط آن قسمت از گردش بدهکار موجودی نقد معادل جریان نقد ورودی است که، واقعاً موجب افزایش موجودی نقد شده باشد. به عبارت دیگر گردش بدهکار در موجودی نقد با یک گردش بستانکار در آن خنثی نشده باشد. به عنوان مثال: وقتی حساب تنخواه‌گردان بدهکار و حساب بانک بستانکار می‌شود، موجودی نقد در یک ثبت هم گردش بدهکار و هم بستانکار را با هم تجربه می‌کند، اما عملاً جریان نقد ورودی یا خروجی اتفاق نیفتاده است. بله! این است تفاوت گردش با جریان! (:

نتیجه‌گیری

** حساب‌های داینامیک از فهم بالاتری نسبت به حساب‌های استاتیک برخوردارند.

لذا برای افزایش قابلیت فهم یک حساب، می‌توان آن را از حالت استاتیک به حالت داینامیک تبدیل کرد **

شما می‌توانید سوالات و نظرات خود را

در زیر همین صفحه مطرح کنید.

منبع: حسابیست

به قلم: امین رضا زارع

منتظر مقالات بعدی حسابیست باشید.