استهلاک اصطلاحی ناشناخته!

استهلاک در لغت، به معنای کهنگی و فرسودگی است.

لذا استفاده از این واژه در حسابداری، همین معنا را در ذهن دانشجویان و برخی استفاده‌کنندگان صورت‌های مالی تداعی می‌کند. در حالی که این اصطلاح حسابداری، به عنوان یک اصطلاح تخصصی با یک هدف مشخص تعریف شده است. عدم شناخت این اصطلاح و هدف آن  موجب می‌شود تا حسابداران نیز همانند عموم افراد این اشتباه را مرتکب شوند. این تصور اشتباه باعث می‌شود، هدف مستهلک شدن دارایی‌ها، کهنگی و فرسودگی تلقی شود.

ما در این مقاله کوتاه، اصطلاح استهلاک را مورد بررسی قرار داده تا به اصطلاح‌ شناسی تخصصی حسابداران کمک کنیم. پس تا پایان، این مقاله را دنبال کنید.

تعریف استهلاک در حسابداری

به فرآیند تخصیص منطقی و منظم بهای‌تمام‌شده یک دارایی ثابت طی سال‌های عمر مفید آن استهلاک (Depreciation) می‌گویند. در واقع این اصل تطابق است که مقابله قسمتی از بهای تمام شده دارایی ثابت مشهود با درآمدهای ایجاد شده از محل آن را الزامی می‌کند. همین فرآیند، وقتی برای یک دارایی نامشهود انجام شود، انقضا (Amortization) نامیده می‌شود. اما در عمل، از هر دو فرآیند فوق، با واژه استهلاک یاد می‌کنند.

هدف استهلاک

با عنایت به تعریف فوق، می‌توان گفت هدف اصلی استهلاک محاسبه صحیح سود از طریق یک تطابق منطقی است. هدف از محاسبه استهلاک، کهنه و فرسوده شدن آن نیست. این در حالی است که اغلب افرادی که آشنایی زیادی با حسابداری ندارند، چنین تصوری دارند. ایشان تصور می‌کنند، که محاسبه استهلاک توسط حسابداران، با هدف تعیین ارزش دارایی‌هاست. 

استدلالی که در ادامه به آن اشاره می‌کنیم این طرز تفکر را رد خواهد کرد.

مبنای گزارشگری دارایی‌ها

وقتی گزارشگری دارایی‌ها در صورت‌های مالی با تکیه بر فرض تداوم فعالیت بر مبنای بهای تمام شده تاریخی انجام می‌شود، علاوه بر قابل اتکا بودن این ارزش برای گزارشگری دارایی‌ها، مربوط بودن آن نیز در شرایط تداوم فعالیت، برای مالکان تأمین می‌شود. چرا که مالکان معتقدند، حال که قصد فروش دارایی وجود ندارد، ارزش روز آن نیز در تصمیم گیری‌ها مربوط نخواهد بود. لذا استهلاک نیز بر مبنای این ارزش تاریخی محاسبه شده، و نهایتاً گزارشگری دارایی‌ها با مبلغ دفتری صورت می‌گیرد. 

حال این مبلغ دفتری ممکن است در بلندمدت به علت فاصله گرفتن از ارزش‌های روز نیازهای اطلاعاتی سایر استفاده‌کنندگان را تأمین نکند. به عنوان مثال، ارزش روز دارایی‌ها برای وام‌دهندگان مربوط تر از ارزش‌های تاریخی مستهلک شده خواهد بود.

اثر استهلاک در گزارشگری مالی

با این تفاسیر، وقتی گزارشگری دارایی‌ها با چنین دیدگاهی صورت گیرد، محاسبه استهلاک نتیجه‌ای جز رعایت اصل تطابق نخواهد داشت. چرا که، با تخصیص بهای تمام شده، کلیه منابع صرف شده در راستای کسب درآمد، در محاسبه سود وارد خواهند شد. اما اثر آن در گزارشگری دارایی‌های صورت وضعیت مالی (ترازنامه) قطعاً تعیین ارزش نخواهد بود. بلکه صرفاً بیانگر مبلغی است که قرار است طی دوره‌های آتی با درآمدهای آن دوره مقابله داده شود. یعنی چیزی شبیه به رویه حسابداری پیش‌پرداخت‌ها.

به عبارت دیگر، میزان انتفاع رسانی دارایی‌ها در راستای کسب درآمد موجب مقابله قسمتی از بهای تمام شده آن‌ها با درآمدها می‌شود. با این استدلال، فرآیند استهلاک برای دارایی‌های نامشهود نیز (که کهنگی و فرسودگی فیزیکی برای آنان مصداق ندارد)، بکار گرفته می‌شود.

نتیجه‌گیری

** هدف از محاسبه استهلاک، گزارشگری صحیح‌تر سود است؛ نه تعیین ارزش دارایی‌ها طی فرآیند فرسودگی ناشی از استفاده آن **

منبع: حسابیست

به قلم: امین رضا زارع

منتظر مقالات بعدی حسابیست باشید.